Linux Shell Kullanım Notları — 2

Merhaba,

Bu yazımızda Linux Shell(Kabuk) ve kullanıcı türleri hakkında araştırma yapıp, bu konuları inceleceğiz. Önceki bu yazı seri halindedir, önceki yazıya buradan ulabilirsiniz. Bu yazımızın konuları, Linux Shell(Kabuk), Temel Linux Komutlarına giriş, Man ve Help Komutları ve Kullanıcı Türleri olacak.Notlarımı burada derleyeceğim. Umarım size de faydası olur. Unutmayalım, bilgi paylaştıkça çoğalır ! :)

Linux Shell(Kabuk) Nedir ?

Kabuk, kullanıcıdan komutları alarak çekirdeğe(kernel) ileten bir komut satırı programıdır. Ubuntu’da varsayılan olarak gelen kabuk Bash’tir. Terminal ise kabuk komutlarını çalıştırmak için kullanılan bir arayüzdür. Kabuk, kullanıcılara grafik arayüz olmadan doğrudan sistemle etkileşim kurma imkanı sunar ve dosya işlemleri, sistem durumu kontrolü, uygulama çalıştırma ve ağ bağlantıları yönetme gibi birçok görevi gerçekleştirmek için kullanılır.

Temel Linux Komutları

Linux işletim sisteminde kullanabileceğimiz çok fazla komut vardır. Bu komutlarla grafik arayüzünde yaptığımız her şeyi grafik arayüzü kullanmadan da yapabiliriz. Bu yazıda ısınma amaçlı basit komutları göreceğiz. Dosya işlemleri ile ilgili komutlar, bir sonraki yazımızda gelecek.

• echo :Bu komut, belirtilen metni veya değişkenin değerini terminale yazdırır. Örneğin; echo "Merhaba Dünya !"
• date : Bu komut, sistemin tarih ve saat bilgilerini gösterir.
• whoami : Bu komut, terminalde oturum açmış olan kullanıcının adını gösterir.
• ping : Bu komut belirli bir ip adresi veya ağ adına paketler göndererek ağ bağlantısını test eder. ping www.google.com komutu ile kullanım sağlayabiliriz.
• uname : Bu komut, sistem hakkında bilgi verir. Varsayılan olarak sadece işletim sistemi adını gösterir, ancak çeşitli seçeneklerle daha detaylı bilgi alınabilir.
• hostname : Bu komut, sistemin ağdaki ana bilgisayar adını gösterir veya değiştirir.
• lsb_release:Bu komut, Linux dağıtımı hakkında bilgi verir (LSB: Linux Standard Base). Özellikle dağıtım adı, sürümü ve kod adı gibi bilgileri gösterir. lsb_release -a alias’ı ile tüm bilgileri görebiliriz.

Bu örnekleri temel linux komutu olarak verebiliriz.

Kabuk Kullanım Klavuzundan Faydalanma

man komutu, Linux işletim sistemindeki bir komutun detaylı kullanım kılavuzunu göstermek için kullanılır. Bir komutun adını man ile birlikte terminale yazarak bu kılavuza erişebilirsiniz.Örneğin:

man ls
man grep

Bu komutu çalıştırdığınızda, ls ve grepkomutlarının ne işe yaradığını, kullanabileceğiniz seçenekleri ve bunları nasıl kullanacağınıza dair detaylı bilgileri alırsınız.

Bazı komutlar, doğrudan kabuk (shell) tarafından sağlanan dahili komutlardır ve bu komutlar için bir man sayfası bulunmaz. Örneğin, cd,historygibi dahili komutlar için man komutu yerine help komutu kullanılır. Örneğin

help cd
help history

man ve help komutu, Linux sistemlerde komutların detaylı kullanım kılavuzlarını görüntülemek için güçlü araçlardır. Eğer bunları okumayı öğrenir ve bilirsek çok daha efektif bir biçimde Linux işletim sistemini kullanabiliriz.

Terminal Kısayolları

Kullandığımız komutların yanında, hızımızı arttıracak ve kullanıcı deneyimini arttıracak bazı terminal kısayolları da var. ONlar da şu şekildedir :

• Ctrl + L: Terminal ekranını temizler.
• Ctrl+ D: Terminali kapatır (exit).
• Ctrl+ U: İmlecin arkasındaki satırı komple siler.
• Ctrl+ K :İmlecin önündeki satırı komple siler.
• Ctrl+ A: İmleci satırın başına taşır.
• Ctrl+ E: İmleci satırın sonuna taşır.
• Ctrl+ C: Çalışan mevcut komutu durdurur.
• Ctrl+ Z: Çalışan bir programı arka plana alır (sleep).
• Ctrl+ ALT + T: Yeni bir terminal penceresi açar.

Terminal Geçmişi(History)

Terminal geçmişi daha önce yazdığınız komutları görmeye ve aratmaya yarayan bir tür terminal komut dizisidir. Terminal komutuna “history” yazarak geçmiş komutları görebiliriz.

Geçmiş

Bu komutlar için geçmişten bir arama yapmak istersek CTRL + R yaparak, eşleşen komutları bulabiliriz.

Geçmiş komutlar içinde arama

Eğer geçmişi temizlemek istiyorsak history -c komutunu kullanabiliriz. Bazı shell’lerde bu yeterli olmuyor, sadece bulunduğu session’ı siliyor, açıp kapatınca geri geliyor. O yüzden `history -c; >$HISTFILE` bu komutu kullanarak daha güvenli bir şekilde geçmişi komple temizleyebiliriz.

Eğer geçmiş komutları tarih ve saat ile görmek istiyorsak HISTTIMEFORMAT=”%d/%m%y %T ”komutunu kullanabiliriz, böyleye komut kullanımını geçmişe tarih ve saatleri ile kaydedecektir.

Tarih Saat Kayıtlı Geçmiş

Bunu yeniden başlatma sonrası kalıcı hale getirmek istersek HISTTIMEFORMAT=”%d/%m%y %T ”>>~/.bashrc komutunu kullanabiliriz.

Linux Kullanıcı Türleri

Linux işletim sisteminde iki tür kullanıcı bulunur: süper kullanıcı (superuser) ve ayrıcalıksız kullanıcılar (non-privileged users).

Süper Kullanıcı (Superuser):
Süper kullanıcı, diğer adıyla root kullanıcısı, sistemdeki en yüksek yetkiye sahip olan kullanıcıdır. Root kullanıcısı, sistemdeki tüm dosya ve dizinlere erişebilir,yeni program indirebilir, kullanıcılar oluşturup,onları yetkilendirebilir. Tüm komutları çalıştırabilir ve sistemin her alanında değişiklik yapabilir. Root kullanıcısı genellikle sistem yöneticisi (admin) tarafından kullanılır ve yönetimsel görevler için kullanılır. Her Linux sisteminde yalnızca bir root kullanıcısı bulunur.

Ayrıcalıksız Kullanıcılar (Non-Privileged Users):
Ayrıcalıksız kullanıcılar, sistemde sınırlı yetkilere sahip olan kullanıcılardır. Bu kullanıcılar, yalnızca kendi ev dizinlerindeki dosyalara ve belirli sistem kaynaklarına erişebilirler. Ayrıcalıksız kullanıcılar, sistemde kritik değişiklikler yapamazlar ve genellikle günlük kullanım için oluşturulurlar.

Komutlar

Süper kullanıcı yetkisine geçmek için:

• sudo: Bu komut, geçici olarak root yetkisi kazanmak için kullanılır. Bir komutun önüne sudo yazarak, o komutu root yetkisiyle çalıştırabilirsiniz.
• su: Bu komut, bir kullanıcının kimliğine geçmek için kullanılır. su komutunu kullanarak root'a geçmek için, root parolanızı girmeniz gerekir.

Root parolasını değiştirmek için:

• sudo passwd root: Bu komut, root kullanıcısının parolasını değiştirmek için kullanılır.

Bir kullanıcının parolasını değiştirmek için:

• passwd username: Bu komut, belirtilen kullanıcının parolasını değiştirmek için kullanılır.

Yeni bir kullanıcı oluşturma ve parola ayarlama

sudo apt update && sudo apt upgrade: Bu komut, paket listesini günceller ve yüklü paketlerin en son sürümlerini yükler.

sudo useradd newuser: Bu komut, newuser adında yeni bir kullanıcı hesabı oluşturur.

sudo passwd newuser: Bu komut, newuser kullanıcısının parolasını ayarlar.

su - newuser: Bu komut, newuser kullanıcısının kimliğine geçer.

Bu yazımızda Linux Shell(Kabuk), Temel Linux Komutlarına giriş, Man ve Help Komutları ve Kullanıcı Türleri gibi konulara göz gezdirdik.

Eğer faydalı bulduysanız, beğenip, paylaşarak başka kişilerin de bu bilgilere ulaşmasını sağlayabilirsiniz.

Eksik veya hatalı bir yer gördüyseniz eğer, geri bildirimlerinizi mutlaka bekliyorum. Her zaman için iletişime geçebiliriz.

Sevgiler,

Burak KEPÜÇ

Kaynakça:

https://www.udemy.com/course/master-linux-administration/learn/lecture/21861530#questions

Temel Linux öğrenme notlarım — 2